Mesleki yeterlilik sistemleri, bir çalışanın işini yürütürken sahip olması gereken bilgi, beceri ve yetkinlik düzeylerini standartlaştırmak amacıyla geliştirilmiştir. Türkiye’de bu seviyeler, Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ) kapsamında 1’den 8’e kadar tanımlanmıştır ve Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (EQF) ile uyumludur.
Seviyelendirme, yalnızca bir sınıflandırma aracı değildir; aynı zamanda çalışanların işlerini hangi sorumluluk ve özerklik düzeyinde yapabileceklerini, hangi bilgi ve becerilere sahip olmaları gerektiğini ve hangi eğitim seviyesinin bu görevleri desteklediğini ortaya koyar.
TYÇ’ye göre mesleki yeterlilik seviyeleri şu şekilde tanımlanmıştır:
Temel genel bilgiye ve basit görevleri yerine getirme kapasitesine sahip çalışanlardır. Okuryazarlık belgesine sahip olmaları gerekir.
Temel iş bilgisi ve bazı becerilerle görevleri gözetim altında yerine getirebilen çalışanlardır. İlkokul diplomasına sahip olmaları gerekir.
Rutin işleri gözetim altında yürütebilen ve temel uygulamaları bilen çalışanlardır. Kalfalık belgesi veya 3. Seviye Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmaları gerekir.
İşin tüm yönlerini kavrayabilen, bağımsız çalışabilen ve kaliteyi takip eden çalışanlardır. Ustalık belgesi, lise diploması veya 4. Seviye Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmaları gerekir.
Karmaşık görevleri planlayabilen, süreçleri yönetebilen ve iyileştirme kapasitesine sahip kıdemli teknisyen veya ekip liderleridir. Ön lisans diploması veya 5. Seviye Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmaları gerekir.
Yüksek düzeyde uzmanlık ve stratejik karar alma kapasitesine sahip çalışanlardır. Lisans diploması veya 6. Seviye Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmaları gerekir.
Alanında ileri düzeyde bilgi ve araştırma yeteneğine sahip çalışanlardır. Yüksek lisans diplomasına sahip olmaları gerekir.
En yüksek düzeyde uzmanlığa sahip ve liderlik edebilen çalışanlardır. Doktora diplomasına sahip olmaları beklenir.
Bu seviyeler, bilgi, beceri, yetkinlik ve eğitim düzeylerine göre farklılaşmaktadır ve her seviyedeki çalışan, görevlerini yerine getirebilme kapasitesi ve sorumluluk düzeyi bakımından açıkça tanımlanmıştır.
Özellikle MYK meslek standartlarında çoğu teknik ve operasyonel pozisyon için Seviye 3 – 5 aralığı kritik öneme sahiptir; çünkü bu seviyeler, çalışanların işlerini bağımsız olarak yürütebilme, sorumluluk alabilme ve süreçleri geliştirebilme kapasitesini belirler. Peki bir çalışanın hangi seviyede yeterlilik belgesi alması gerektiğine nasıl karar verebiliriz? Mevzuatta, her bir seviye, söz konusu seviyede yer alan yeterliliklerin ortak öğrenme kazanımlarını ifade eden bilgi, beceri ve yetkinlikten oluşan seviye tanımlayıcıları ile tanımlanır. Bu bağlamda bir çalışanın hangi seviyede olduğuna karar verirken şu kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:
Seviye 3: Temel bilgileri uygular, rutin görevleri gözetim altında yürütür.
Seviye 4: İşin tüm yönlerini kavrar ve bağımsız çalışabilir.
Seviye 5: Karmaşık görevleri planlar, süreci yönetir ve geliştirebilir.
Seviye 3: Talimatla çalışır.
Seviye 4: Kendi işini bağımsız yürütür ve kaliteyi kontrol eder.
Seviye 5: Süreçleri planlar, ekibi yönlendirir ve çözüm üretir.
Seviye 3: Kendi görevlerini yapar, başkalarını yönlendirmez.
Seviye 4: Bazı görevleri ve süreçleri yönetir, gerektiğinde rehberlik sağlar.
Seviye 5: Tüm süreçleri planlar, ekibi yönetir ve geliştirme yapar.
Çalışanların doğru seviyede konumlandırılması, yalnızca yasal uygunluğun sağlanmasına değil, aynı zamanda iş güvenliği risklerinin azaltılmasına ve çalışanların yetkinlikleriyle uyumlu rollerde daha motive şekilde görev yapmalarına da katkı sağlar.
Bu makale, editör ekibimizin gözetiminde yapay zeka desteğiyle hazırlanmıştır.
