Endüstri 4.0

Buharlı makinelerle birlikte Sanayi Devrimi’ni başlattık. Ardından elektriğin gücünü keşfederek bu süreci ikinci aşamaya taşıdık ve dijital teknolojilerle 3. Sanayi Devrimi’ne ulaştık. Sürekli gelişen teknoloji sayesinde endüstri bu aşamayı da geride bırakmak zorunda kaldı ve bugün “Endüstri 4.0” olarak adlandırılan 4. Sanayi Devrimi’ne geldik.

Endüstri 4.0 kavramı ilk kez 2011 yılında Hannover Fuarı’nda duyuldu ve Alman Federal Hükümeti’nin destekleriyle sanayide yerini aldı. ABD ve Japonya gibi teknoloji devleri de bu yaklaşımı benimseyerek gelecek planlarını Endüstri 4.0 doğrultusunda şekillendirdi.

Genel hatlarıyla Endüstri 4.0; üretimin robotlar tarafından devralınması, yapay zekânın gelişimi, üç boyutlu yazıcıların sanayiden evlere kadar girmesi, devasa veri yığınlarının analiz edilerek işlenmesi ve daha pek çok yenilikle tanımlanabilir.

Endüstri 4.0’ın en büyük amacı; birbirleriyle iletişim kurabilen, sensörlerle çevreyi algılayabilen ve veri analizi yaparak ihtiyaçları önceden belirleyebilen akıllı sistemlerle üretimi daha kaliteli, hızlı, ekonomik ve israfı en aza indirgenmiş bir hale getirmektir.

Bu dönüşüm yalnızca fabrikaları değil, sosyal hayatımızı da etkileyecek. Örneğin, üç boyutlu yazıcıları evlerimizde kullanarak ihtiyaç duyduğumuz ürünleri kendi hayal gücümüzle tasarlayıp üretebilecek, evlerimizi adeta küçük fabrikalara dönüştürebileceğiz.

Günümüzde yaygın olan “marka bağımlılığı” gelecekte “fayda bağımlılığı”na evrilecektir. İnsanlar hangi markayı giydiğinden çok, hangi işlevsel ve faydalı ürünü giydiğine önem verecek; bu ürünlerin büyük bir kısmını da kendi evlerinde üretebilecek.

Tüm avantajlarının yanı sıra Endüstri 4.0, bazı olumsuzlukları da beraberinde getirmektedir. Robotların üretimi devralmasıyla insan gücüne olan ihtiyaç azalacak; bu durum yalnızca mavi yakalılar için değil, beyaz yakalılar için de risk oluşturacaktır. Yapay zekâ sayesinde kodlama ve tasarım yapabilen robotlar üretimin pek çok alanını üstlenebilecektir.

Her ne kadar yeni mesleklerin (örneğin “makine avukatlığı”) ortaya çıkacağı öngörülse de, artan dünya nüfusu göz önünde bulundurulduğunda bu durum işsizliğe kesin bir çözüm olmayacaktır.

Endüstri 4.0 ile birlikte yalnızca üretim hızı ve ürün kalitesi yeterli olmayacak; başarı, müşterinin beklentilerini en iyi karşılayan şirketlerin olacak. Apple’ın yükselişi ve Nokia’nın gerilemesi bunun çarpıcı bir örneğidir.

Müşteri ihtiyaçlarını en doğru şekilde anlamanın yolu veri analizidir. İnternetin ürettiği devasa bilgi yığınını doğru şekilde analiz eden şirketler geleceğin kazananları olacaktır. Bu süreç, Google ve Facebook gibi teknoloji devlerinin de üretim alanına girmesine zemin hazırlayacak ve rekabeti daha da yoğunlaştıracaktır.

4. Sanayi Devrimi aynı zamanda ülkeler arasındaki rekabeti de artıracaktır. Özellikle Çin, sahip olduğu insan gücü ve akıllı fabrikaları sayesinde üretimde liderliği üstlenmeye adaydır. Üstelik yalnızca üretim miktarını değil, ürün kalitesini de yükselterek “kalitesiz ürün” algısını tersine çevirebilir.

Türkiye, üretim kapasitesiyle dünyanın önde gelen sanayi merkezlerinden biridir. Ancak robotların üretimde insan gücünün yerini almasıyla yabancı yatırımların kendi ülkelerine yönelme riski bulunmaktadır. Bu nedenle Türkiye’nin “üretim merkezi” yerine “inovasyon merkezi” olarak konumlanması kritik önem taşımaktadır.

Ülkemiz hâlen 2. ve 3. Sanayi Devrimi arasında bir aşamada bulunuyor. Önümüzdeki 10–15 yıl içerisinde Endüstri 4.0’a tam geçişin beklendiği düşünüldüğünde, Türkiye’nin bu teknolojiye hızla uyum sağlaması ve rekabet gücünü artırması gerekmektedir. Bu noktada ülkemizin, mühendisliği yalnızca kişisel bir prestij aracı olarak görenlere değil, teknolojiyi geleceğe taşıyacak nitelikli mühendislere ihtiyacı vardır.

Sonuç olarak, Endüstri 4.0 geleceğimizi olumlu ve olumsuz yönleriyle derinden etkileyecektir. Gelecekte ışığa ihtiyaç duymayan, tamamen robotlarla çalışan “karanlık fabrikalar” hayatımıza girecek ve insanlık yeni bir yarışın içinde kendine yer arayacaktır.

Yapmamız gereken, Endüstri 4.0’dan kaçmak değil; ona en iyi şekilde uyum sağlamaktır. Çünkü yenilik, sonu belirsiz bir masal gibidir.

Bu makale, editör ekibimizin gözetiminde yapay zeka desteğiyle hazırlanmıştır.